Page 41 - Ponad słowami kl.1

TEKSTY Z EPOKI 87

Trzeba się wyzbyć takich pospolitych i zgubnych trosk. Tak samo jak zakładano cmen- r
tarze przy kościołach i w najbardziej uczęszczanych stronach miasta, iżby, jak powiada Li-
kurg , przyzwyczaić pospólstwo, niewiasty i dzieci, aby się nie przerażały widokiem umar-
13
łego i aby to ustawiczne widowisko kości, grobów i pogrzebów przypominało, co nas czeka
[...]; i jako Egipcjanie po swoich festynach ukazywali obecnym wielki obraz śmierci, przy
czym ten, który go przynosił, wołał: „Pij i wesel się, po śmierci bowiem będziesz oto taki”, tak
i ja przywykłem mieć śmierć nieustannie nie tylko w wyobraźni, ale i na ustach. [...] Widać 13 Likurg – ok. 390–325 r. p.n.e,
to po przykładach, jakie wplatam, że szczególnie umiłowałem ten przedmiot. Gdybym się jeden z najwybitniejszych
parał układaniem książek, sporządziłbym komentowany rejestr rozmaitych śmierci. Kto starożytnych mówców
14
ateńskich, polityk.
by nauczył ludzi umierać, nauczyłby ich żyć. 14 parał – zajmował.
Przełożył Tadeusz Boy-Żeleński

analiza i interpretacja utworu – wskazówki

kompozycja Prób
Utwór Montaigne’a składa się z trzech ksiąg. Ponieważ jednak powstawał przez wiele lat, Przydatne słowa
nie ma spójnej i przemyślanej kompozycji. Układ dzieła pokazuje jego stopniową ewolucję. Sceptycyzm
Pierwsze rozdziały Prób są krótkie i lakoniczne, przypominają notatki autora na temat przeczy- Postawa poznawcza za-
tanych lektur i różnych myśli, które przyszły mu akurat do głowy. Z czasem jednak rozdziały kładająca, że rozum ludzki
te stają się coraz dłuższe. Montaigne rozwija swoje rozważania na określony temat, dzieli ma swoje ograniczenia.
się z czytelnikiem swoimi przeżyciami, dodaje dygresje lub na nowo podejmuje poruszony
niegdyś wątek.

Próby jako przykład eseistyki, czyli sztuki pisania esejów
Oryginalny tytuł dzieła to Essais [ese] (fr. ‘próby’). Od tej nazwy powstało określenie esej od-
noszące się do nowego gatunku pisarstwa, zapoczątkowanego i uprawianego właśnie przez
Michela de Montaigne’a. Próby mają następujące cechy:
• są to subiektywne rozważania autora o życiu, człowieku i świecie;
• tok myśli opiera się na luźnych skojarzeniach, a nie – na przytaczaniu argumentów i wy-
ciąganiu wniosków;
• w tekście pojawiają się wątki autobiograficzne, czyli dotyczące życia prywatnego autora;
• dzieło zawiera wiele cytatów z literatur antycznej i renesansowej;
• styl utworu jest wyrazisty i bogaty w środki wyrazu artystycznego, m.in. paradoksy.

Po przeczytaniu Esej

1. Określ na podstawie fragmentów, jaki stosunek do śmierci miał Montaigne. Gatunek, do którego
należą szkice krytycz-
2. W jaki sposób – zdaniem autora Prób – ludzie reagują na myśl o własnej śmier- ne, publicystyczne lub
telności i jak powinni sobie z tym radzić? naukowe. Najczęściej są
3. Które fragmenty tekstu świadczą o subiektywizmie Montaigne’a? to swobodne komentarze
dotyczące jakiegoś zjawi-
4. Co świadczy o refleksyjnym charakterze tego tekstu? ska lub problemu. Cechą
charakterystyczną eseju
5. Jaką postawę wobec życia i śmierci przyjęli średniowieczni, a jaką – renesansowi jest subiektywny sposób
twórcy i myśliciele, w tym Montaigne? Wnioski z porównania zapisz w zeszycie opisu i dbałość o piękny
w formie notatki syntetyzującej. i charakterystyczny styl.
6. Znajdź w podanym eseju trzy przykłady sentencji. Rozwiń myśl zawartą w jednej
z nich, naśladując sposób rozważań zastosowany przez Montaigne’a.